Aan ons de keuze om ons te verbinden of ons af te scheiden en te ontdekken welke houding vrede en welzijn geeft en welke eenzaamheid en verdriet, welke houding een tijdelijke remedie is en welke een duurzame.
Ruimtelijk gewaarzijn
Ken je dat? Je klimt naar het hoogste punt in een berggebied en het hele landschap strekt zich uit en opent zich voor je. Een gevoel van bevrediging mengt zich met dat van ruimtelijkheid. ‘You’re on top of the world’. Dit is leven! Hoe anders is het wanneer we in het dagelijks leven tegen een frustratie aanlopen? Iets gaat niet zoals we willen, het hoeft maar iets heel kleins te zijn, en er vindt dan een verkramping plaats. Dat grote gevoel van die bergtop is ver weg. In plaats daarvan lijken we kleiner te zijn geworden. Waar ruimte was, is een samengekoekte krimp van pijn. Er is een irritatie of ergernis die in de weg zit, die om expressie vraagt, en ons humeur behoorlijk kan verstoren. Als het effe kan, zoeken we een schuldige, die we kunnen verwijten waarom het niet zo ging als we zouden willen. Maar dan later op de avond zie je iets dat je ontroert. Misschien kijk je televisie en zie je hoe iemand zich inzet voor anderen. Met gevaar voor eigen leven wordt een kind gered. Je hart verzacht en gaat uit naar de mensen in de situatie. Je voelt compassie bij het lijden van het kind, liefde voor de moed van de man die helpt en vreugde bij het succes van zijn inspanningen. De verkramping in je hart is weg. Het verzacht zich en opent en verruimt zich weer. Je kunt meer ontspannen en relativeren. Een tikje besmuikt moet je om jezelf lachen en verbaasd vraag je je af hoe het komt dat je je toch zo druk kan maken om van die kleine dingen. Een gevoel van waardering hoe goed je het hebt maakt zich van je meester en dankbaarheid verwarmt je hart als je gaat slapen. Je droomt dat je een aanloop neemt en opspringt. Je blijkt te kunnen vliegen. Met je armen sla je als vleugels in de lucht. Je voelt je groot, sterk en machtig, de koning te rijk. Het is heel normaal dat je kunt vliegen totdat je denkt: ‘O, wow, ik vlieg!’ Dan word je wakker en beseft dat het maar een droom was. Wel een mooie, maar toch maar een droom. Je neemt het goede gevoel nog even mee, maar moet je dan haasten, want er moet weer gewerkt worden.
Stabiliteit vinden
Zo dansen we dag in dag uit van het grenzeloze naar het begrensde, bespeuren we onze mogelijkheden en potentie en botsen we weer tegen onze beperkingen aan. Overgeleverd aan de winden van toeval, oorzaak en gevolg, en wisselende omstandigheden banen we ons een weg door het leven. Door gewaar te worden van onze reacties ontstaat er de keuze minder toe te geven aan de verkrampingen en meer los te laten en contact te bewaren met die ruimtelijke aanwezigheid die zoveel groter is dan dat we kunnen bedenken. Om stabiliteit in het rusten van enkel gewaar zijn van aanwezigheid te vinden, raden Tibetaanse meditatiemeesters aan om ‘te zitten als een berg’: majestueus en waardig oprijzende aarde naar de hemel. De uiterlijke houding van ons lichaam ondersteunt de innerlijke houding van de geest. Wat voor weer er ook op de berg is, hij blijft onverstoorbaar zichzelf. Wat voor stormen er ook in ons innerlijk woeden, we raken er niet verstoord door. Onverstoorbaar ruimtelijk gewaar, zich volkomen bewust van alle roerselen van de geest. Om die staat van geest mee te kunnen nemen in de hectiek van het dagelijks leven hebben we een sterke motivatie nodig.
Motivatie opwekken – een aspiratie van ruimhartigheid
Het opwekken van die motivatie wordt wel het zetten van de intentie van de vier onmetelijke kwaliteiten genoemd. Dit zijn houdingen die ons verbinden met ruimhartigheid en die kleingeestigheid tegengaan: gelijkmoedigheid, liefdevolle vriendelijkheid, compassie en meevoelende vreugde. Dit zijn kwaliteiten die we allemaal in ons hebben, maar die ondergesneeuwd neigen te raken wanneer we ons te veel identificeren met al die verkrampte reacties en emoties waar we de hele dag naar grijpen. Verlangens, jaloezie, agressie, afkeer, trots en nog veel meer verleidelijke gewoontepatronen die we in de loop der jaren hebben aangeleerd. Door naar onze geest te kijken, kunnen we zelf zien welke houdingen en reacties onze geest verkleinen en welke ons doen openen. Het is een kwestie van opletten en kijken naar je ervaring. Wat gebeurt er in je geest en in je lichaam wanneer je ergens naar hunkert, iets verafschuwt, boos wordt of jaloers? Hoe voelt koppigheid en trots? En wat bespeur je bij liefde, vreugde, compassie, gelijkmoedigheid, vergeving, generositeit? Dit is geen kwestie van geloof, idealisme of theorie. Dit is zelf ervaren, uitproberen, experimenteren, met je geest werken, nieuwsgierigheid ontwikkelen en zelf je conclusies trekken wat voor jou werkt en wat niet, wat bijdraagt aan je algehele gevoel van welzijn en wat het verstiert. Er zijn een hoop dingen in het leven die je niet in de hand hebt, maar hoe je daar mee omgaat, hoe je erop reageert, dat is iets waar je zelf heel veel aan kan doen. We herkennen dan dat die grote ruimte boven de bergtoppen altijd aanwezig is, dat we niet als slachtoffers overgeleverd zijn, maar dat we zelf iets kunnen doen. Het is niet makkelijk, maar een kleine voortgang geeft wel al een goed gevoel. Dat inspireert dan weer om verder te gaan, telkens weer een stukje vrijer te zijn in ons leven
Zelf ervaren
Door met een oog naar binnen te kijken en zelf je geest te verkennen, kun je de opmerkzaamheid ontwikkelen om onderscheid te maken tussen die momenten waarop je ruimtelijke aanwezig op evenwichtige wijze naar je reacties kan kijken en waar je je laat meevoeren door de emoties van het moment. Aan ons de keuze om ons te verbinden of ons af te scheiden en te ontdekken welke houding vrede en welzijn geeft en welke eenzaamheid en verdriet, welke houding een tijdelijke remedie is en welke een duurzame. We kunnen en moeten het zelf ervaren om wat wijs is te ontdekken.
